Cień to nieświadoma treść, pozostająca poza kontrolą Ego. Często zmienia się to przez całe życie, gdy zmienia się świadome nastawienie ego, ponieważ to jego odwrotna strona. Ego doświadcza swojego Cienia, rzucając go na innych, jak w przysłowiu „we własnym oku nie dostrzega belki, ale w cudzym widać słomkę”. Czasem nieświadome treści cienia rzutowane są na całe narody, kultury, warstwy społeczne, którym przypisuje się określone wartości moralne. Czy warto poznać swój Cień? Taka wiedza wzbogaca osobowość i pozwala pozbyć się wcześniejszych projekcji, ale oczywiście pełna integracja treści cienia jest niemożliwa w snach Cień objawia się jako obca, niezrozumiała postać, przed którą śniący ucieka lub wchodzi w bójkę z nim. Rola Cienia: Cień pełni funkcję kompensacyjną, włączając w swoją treść to, na co człowiek świadomie sobie nie pozwala. Cień budzi w człowieku takie emocje, jak wstyd, poczucie winy, a także agresja, nienawiść i zazdrość. Cień jest punktem wyjścia rozpoznawanym w pracy analitycznej i nie zawsze służy jako swego rodzaju źródło rozwoju osobowości reprezentuje coś negatywnego, aspołecznego i obrzydliwego, pozostaje po prostu zaciemnione tylko z powodu niezgodności między Personą i Ego. Konflikt pomiędzy Personą a Cieniem, rodzaj „kryzysu indywiduacji”, zostaje rozwiązany poprzez Ego, które odnajduje. kompromis, który pozwala współistnieć tym dwóm aspektom psychiki. Każda osobowość okresowo doświadcza takich punktów zwrotnych (na przykład kryzys wieku średniego, kiedy możliwości Osoby nie zaspokajają stłumionych pragnień Cienia). Cień i Oszust Cień to rodzaj osobistej treści psychicznej, która ślizga się za osobą, natomiast Trickster to archetyp, rodzaj zbiorowego obrazu Cienia. Podobnie jak Cień w psychologii indywidualnej, Oszust również jest stłumiony w nieświadomości zbiorowej w kulturze i świadomości społeczeństwa. Jak napisał Jung: „Oszust to zbiorowy obraz Cienia, suma wszystkich niższych cech charakteru ludzi. A ponieważ Cień zawsze istnieje jako integralna część osobowości, zbiorowy obraz może służyć jako jej kontynuacja.” Jung szczegółowo zbadał mitologiczne i folklorystyczne wcielenia archetypu Trickstera w swoim dziele pod tym samym tytułem. Podaje tutaj wiele przykładów tego, jak wizerunek oszusta przenika kulturę od czasów starożytnych. Jego grymasy widzimy u takich postaci jak Merkury, różnych błaznów i wesołych ludzi. Jest obecny w folklorze każdego narodu jako postać drwiąca, która wywraca wszystko do góry nogami. W snach Trickster może pojawić się w ludzkiej postaci, jako obraz o całkowicie niewytłumaczalnym zachowaniu, osoba w stanie upojenia alkoholowego oraz w postaci dzikich, nieokiełznanych zwierząt, zjawisk naturalnych - burzy, wichury, silnego wiatru, tornada. Kiedy archetyp Trickstera objawia się w ludzkim przeznaczeniu, często tworzy chaotyczne sytuacje, które zmuszają człowieka do wyjścia poza dotychczasowe granice, zwątpienia w swoje postawy i zmiany nawyków. Oszust konfrontuje osobę z własnym Cieniem, dewaluuje znane wartości i czyni cennym to, co wcześniej uważano za oczywiste. Oszust miesza ludzi, uczucia i okoliczności, ośmiesza to, co zostało rozdmuchane do skali aksjomatu, stawia przed człowiekiem paradoksalne zadania i wyprowadza go ze stanu równowagi i spokoju. Oszust aktywuje się zawsze w tych momentach życia, kiedy człowiek utknie na ścieżce indywiduacji. Cień i indywiduacja. Integracja Cienia jest integralnym etapem indywiduacji. Materiał cienia nie zawsze zawiera coś negatywnego, jest to po prostu coś, czego Persona i Ego nie akceptują. Integracja z Cieniem oznacza akceptację cech osobowości cienia jako przejawów własnej duszy. Konflikt między zbiorowymi wartościami Persony wchodzi w konflikt z Cieniem. Tworzy to napięcie pomiędzy dwoma biegunami Ego, zawierającymi potencjał rozwinięcia nowego podejścia do życia. Patologiczny rozwój Cienia. Patologiczny wpływ Cienia.