Od autora: Almanach „Osobowość w ekstremalnych warunkach i sytuacjach kryzysowych życia”, Władywostok, 2012 Kryzysy w życiu człowieka przeżywane są przez tę ostatnią jako utrata zwykłego wsparcia na na których zbudowano jego indywidualną egzystencję. Kryzys to swego rodzaju przełom, przejście z jednego stanu do drugiego, nowy rozdział w księgach życia. Kryzys najczęściej wiąże się z utratą znanych - znajomych relacji, znanego statusu fizycznego i społecznego. W związku z tym, oprócz przeżycia bolesnego stanu emocjonalnego, który towarzyszy każdemu kryzysowi, człowiek musi odpowiedzieć na aktualne pytania egzystencjalne. Przykładowo, na czym mam polegać i na jakiej podstawie mogę dalej żyć? Jeśli zniknie oparcie dla mojego życia, czy można uznać, że poprzednie życie na jego podstawie miało wartość, czy też było bezsensowne i daremne, jeśli ostatecznie doprowadziło do straty i bólu? Co mam zrobić z wartościami, które wyznaję i jak mogę je dalej realizować w nowych warunkach? Niemożność odpowiedzi na te pytania na podstawie samej aktywności intelektualnej również przyczynia się do niemożności przeżywania kryzysu. Tym samym naturalnym pragnieniem człowieka staje się potrzeba jak najszybszego przezwyciężenia stanu kryzysowego, uciekając się czasem do zupełnie absurdalnych działań, które przynoszą chwilową ulgę. Dlatego biorąc pod uwagę to zjawisko, identyfikujemy dla siebie dylemat terapeutyczny – jak zachować niezbędny dystans w relacji terapeutycznej, nie zgadzając się na widok bezradności i dążenia do zespolenia klienta, ale jednocześnie nie frustrując go nadmiernymi autonomia? Jaki powinien być terapeuta prowadzący poradnictwo kryzysowe, biorąc pod uwagę specyfikę tego niezwykłego etapu w życiu klienta? Jak wiadomo, wewnętrzna praca polegająca na przyswajaniu nowych, także traumatycznych, doświadczeń przechodzi przez kilka etapów i wymaga pewnego czasu na zakończenie. Również budowanie relacji terapeutycznej wymaga przejścia przez różne fazy rozwoju interakcji pomiędzy klientem a terapeutą. W związku z tym pojawia się pytanie, jak powiązać potrzeby klienta w zakresie wsparcia na różnych etapach przezwyciężania kryzysu z tym, co faktycznie może się wydarzyć w relacji terapeutycznej na różnych etapach jej rozwoju. Rozważmy zjawisko emocjonalnego cierpienia towarzyszącego sytuacjom kryzysowym z punktu widzenia holistycznego spojrzenia na człowieka. Jak wspomniano powyżej, każdy kryzys objawia się pojawieniem się w życiu czegoś nowego, co jest na tyle niezgodne z dotychczasowym trybem życia, że ​​zaczyna zagrażać bezpieczeństwu i efektywności dalszego przetrwania, czyli wzajemnego oddziaływania organizmu z otoczeniem. Oznacza to, że wokół jednostki zachodzą tak intensywne przemiany, że nie jest on w stanie ich przetworzyć i dostosować się na bieżąco do zmienionych warunków. A wtedy ciało radzi sobie z tą rzeczywistością poprzez rozszczepienie, wyobcowanie czy obniżoną produktywność, czyli reagując odpowiednio według typu schizoidalnego, neurotycznego lub narcystycznego. Wymienione mechanizmy adaptacyjne korelują z podstawowymi metapotrzebami, które w stanie kryzysu zostają zaspokojone. W przypadku reakcji typu schizoidalnego wiodącym uczuciem kształtującym krajobraz emocjonalności jest uczucie strachu, z którym przeżywane są stany bezradności, zamętu, beznadziei i utraty kontroli. W stanie kryzysu schizoidalnego osoba traci samodzielność i nie jest w stanie zwrócić się o wsparcie do obiektów otoczenia, gdyż następuje swego rodzaju psychiczne znieczulenie i potrzeby nie są realizowane z powodu utraty wrażliwości na sygnały Id. Możemy zaobserwować apatyczną, przygnębioną, pozbawioną energii osobę, która odmawia sobie możliwości pragnienia czegokolwiek, ponieważ granice między nią a otoczeniem są zbyt sztywne lub odwrotnie.są zbyt otwarte, a wszelka interakcja z obiektem zewnętrznym grozi ostateczną utratą tożsamości. Tego typu kryzys przeżywa się najciężej, gdyż jego przejaw polega na frustracji najwcześniejszej, a zatem najważniejszej potrzeby bezpieczeństwa, która kształtuje się już w niemowlęctwie i przez całe życie wymaga szczególnej uwagi. Osoba przeżywająca kryzys nerwicowy styka się z poczuciem wstydu, którego podstawą jest nieakceptacja siebie i odnalezienie siebie samej, jako obiektu niegodnego miłości i uznania. Taka osoba potrzebuje znaczącego Innego, z którym można by dzielić smutne lub radosne przeżycia, ale który jest niedostępny ze względu na narcystyczną dewaluację lub idealizację. W tym przypadku samotność jest wybierana jako najspokojniejsza alternatywa dla ryzykownych i nieprzewidywalnych bliskich relacji, w których można uzyskać wiele korzyści dla wzrostu i rozwoju, będąc jednocześnie stale zagrożonym kontuzją. W przypadku bardziej destrukcyjnych skutków, kryzys graniczny przechodzi w zachowania uzależniające, których głównym skutkiem jest zbudowanie gwarantowanej pozytywnej relacji z substancją psychoaktywną i kontakt z odrzuconym „ja” na poziomie cielesnym, w stanie upojenia alkoholowego. Reakcji na kryzys według typu narcystycznego towarzyszą bolesne doświadczenia własnej niemożności osiągnięcia znaczących celów społecznych. Tutaj doświadczenia bezradności i zamętu nie są już kojarzone z potrzebą fizycznego przetrwania, ale raczej z niemożnością osiągnięcia pożądanego poziomu funkcjonowania. Prowadzi to do różnorodnych uczuć porażki w postaci obniżonej samooceny, zwątpienia, rozpaczy, wzmożonego pragnienia sprawiedliwości, potępienia rzekomej zdrady, zazdrości wobec bardziej uspołecznionych jednostek i tak dalej. Formy doświadczenia kryzysowego odpowiadają wyodrębnionym przez Millera etapom żałoby. Typ schizoidalny objawia się na etapie zaprzeczenia, kiedy wszechogarniające poczucie kruchości i bezbronności wiąże możliwość przetrwania z już skończoną historią (której dokończenie zostaje odrzucone), wyrażoną metaforycznie w przesłaniu, że w świecie nie ma życia. obecny, ale jedynie bolesny rozkład i ruch w stronę śmierci. W tym przypadku wysiłki człowieka nakierowane są na rekonstrukcję historii, a głównym zadaniem egzystencji staje się cierpliwe czekanie. W fazie agresji żałoby człowiek doświadcza egzystencjalnego doświadczenia porzucenia i poprzez agresję stara się zakomunikować to swojemu otoczeniu. Na tym etapie samotność jest ceną, za jaką można kupić życie, a dla klienta neurotycznego cena jest zbyt wysoka. W kolejnym etapie, który określa się mianem depresji, jednostka identyfikuje się z obiektem straty i oddziela swoją potrzebę czegoś od obiektu, który wcześniej służył jej zaspokojeniu, demitologizując w ten sposób wynik, skupiając się na procesie. Na tym etapie następuje bardzo ważny zwrot, podczas którego znaczący i utracony przedmiot przestaje być jedyną możliwością, otwierając drogę innym, równie istotnym w swoim potencjale możliwościom rozwoju wydarzeń i relacji. Narcystyczna wersja przebiegu kryzysu właśnie blokuje to odwrócenie, przypisując epizodowi pomyślnego funkcjonowania wyjątkowość i niepowtarzalność. Osoba w depresji dokłada wszelkich starań, aby przekonać samą siebie, że nie da się powtórzyć tego, co wydarzyło się wcześniej. Również etapy żałoby i formy przeżywania kryzysu można zilustrować, korzystając z przyjętego w terapii Gestalt modelu budowania kontaktu. Na etapie poprzedzającym kontakt jednostka jest nadmiernie zajęta kwestiami bezpieczeństwa i szukaniem niedostępnego wsparcia. Na etapie kontaktu osoba neurotyczna doświadcza trudności w budowaniu relacji z obiektami. Podczas ostatniego procesu kontaktu narcystyczny klient nie może osiągnąć etapu pokontaktowego.dewaluację tego, co się dzieje z punktu widzenia poprzedniego modelu relacji. Etap pokontaktowy charakteryzuje się korelacją z ostatnim etapem żałoby, zwanym akceptacją, jednak niezwykle rzadko udaje się go osiągnąć w przypadku realizacji tej czy innej formy doświadczenia kryzysu patologicznego. Powiedzmy kilka słów o relacji terapeutycznej w podejściu Gestalt. Dla terapeuty Gestalt pierwotną rzeczywistością człowieka jest zjawisko kontaktu jednej osoby z drugą. Rozwój osobisty następuje w kontakcie. Poprzez kontakt człowiek rozpoznaje swoje potrzeby i je zaspokaja. W kontakcie podmiotowość, czyli cała gama doświadczeń związanych z obecną chwilą, przestaje należeć tylko do jednego i zostaje rozdzielona w polu pomiędzy uczestnikami dialogu. Granice osobiste pojawiają się tylko w kontakcie; klucz do rzeczywistości jest w rękach drugiego człowieka. Dialogiczne relacje Ja-Ty są najwyższą wartością, w której człowiek osiąga szczyt swojej autentyczności i pełni bytu. Innymi słowy, model relacji terapeutycznej w postaci szczególnej formy kontaktu pozwala uznać poradnictwo kryzysowe za szansę na urzeczywistnienie sfrustrowanej metapotrzeby bezpieczeństwa, czułości czy manipulacji kryjącej się za wymienionymi formami doświadczenia kryzysowego oraz, poprzez relację pomiędzy klientem a terapeutą, w celu zbadania możliwego źródła zasobów, aby go zaspokoić. Relacja terapeutyczna budowana w oparciu o dialog ma pewne specyficzne cechy. Rozważmy te zjawiska. Obecność terapeuty to pełne włączenie się w interakcję jako znaczącego Innego. Słowo klucz tutaj jest kompletne. Oznacza to, że terapeuta musi być wolny od obecności w „jakiś sposób” na przykład w obrazie dobrego terapeuty, ratownika, bezinteresownie oddanego ideałowi pomocy, gdyż w tym przypadku zaspokaja swoją potrzebę nie zauważając temat klienta. Bycie Innym dla klienta to odwrotna strona fenomenologicznej obserwacji klienta, który jawi się jako podmiot poza nawiasami projekcji. Właśnie takiego stabilnego i innego podmiotu potrzebuje klient, ponieważ jego znaczące otoczenie odmawia mu autonomii, działając jako atraktor dla rozmieszczenia mechanizmów obronnych psychologicznych. Tak naprawdę rozpoznając Innego na granicy kontaktu, klient doświadcza pierwszego doświadczenia konfrontacji z rzeczywistością, która istnieje niezależnie i w istotnej odrębności od dominujących nad nim narracji projekcyjno-introjekcyjnych. Klienci przychodzą na terapię dla relacji, ponieważ możliwość nawiązania wartościowych relacji ze znaczącymi postaciami w ich życiu została przerwana. Relacje rozwijają się według scenariusza, dzięki przyzwyczajeniom, obowiązkom, poczuciu winy, a możliwość przebywania z drugą osobą w niezapośredniczonej intymności zostaje zablokowana. Terapeuta staje się wówczas postacią, poprzez którą klient stara się przywrócić utraconą zdolność. W relacji z terapeutą klient szuka pewnych cech u drugiej osoby. Ta polaryzacja doświadczenia, która jest obecnie w tle klienta. Np. klient o orientacji narcystycznej chciałby znaleźć terapeutę, który jest wrażliwy na zjawiska jego życia wewnętrznego i nie stara się okazywać swojego autorytaryzmu i wyższości. Autentyczność i otwarta komunikacja są naturalną konsekwencją obecności terapeuty, gdyż nie da się połączyć jednocześnie przeciwstawnych biegunów. Co więcej, autentyczna interakcja musi być podporządkowana interesom terapii. Samoujawnienie się terapeuty, wpisane w relację terapeutyczną w ramach autentycznego współistnienia z klientem, musi być skorelowane z jego potrzebami, aktualnością i gotowością klienta do przyswojenia tego przekazu. Zadaniem ujawnienia jest pokazanie klientowi możliwości różnych strategii wyrażania siebie i twórczej adaptacji, wykonalności różnych opcji behawioralnych, wspieranie poczucia wyjątkowości i odnalezienie podstaw własnej tożsamości. Przecież terapeuta w relacji terapeutycznej zachowuje się tak samo.