Trójca losów lub rodowód rodzinny jako źródło rozwoju osobistego Autorką artykułu jest Larisa Wiaczesławowna Zimina, kandydatka nauk pedagogicznych, psycholog, profesor nadzwyczajny wydziału zarządzania Rosyjskiego Państwowego Uniwersytetu Humanitarnego Obecnie coraz więcej ludzi próbuje analizować swoją przeszłość, intuicyjnie szukać oparcia w stabilnych wartościach swoich przodków. Powodów jest wystarczająco dużo. Po pierwsze, wzrosła dynamika życia, po drugie, zwiększył się przepływ informacji, w wyniku czego starsze pokolenie straciło to, co najważniejsze – przekazywanie doświadczeń następnemu pokoleniu, po trzecie, gwałtownie wzrosła migracja ludności, społeczeństwo jest aktywnie asymilujący się, a problemy stosunków plemiennych uznawane są za relikty archaizmu, co oznacza, że ​​istniała znaczna przepaść między pokoleniami. W związku z tym naruszane są prawa ewolucji, czyli jej „łańcuch” składający się z ciągłego rozwoju człowieka i samodoskonalenia. Przykładowo we współczesnym świecie, aby zbudować odnoszący sukcesy biznes, ważne jest budowanie łańcuchów zwanych procesami biznesowymi, a jeśli choć jedna relacja zostanie zerwana, biznes stanie się nieefektywny. Albo np. biolodzy hodowlani, hodowcy rzadkich ras zwierząt (w tym domowych) śledzą rodowód aż do czwartego pokolenia, a także budują „łańcuchy rasowe”, za każdym razem identyfikując wzorce i udoskonalając, utrwalając jego najlepsze cechy. Obecnie w psychologii wiele zrobiono, aby ujawnić ludzką indywidualność. Aktywnie realizowany jest kolejny etap - kształtowanie roli rodziny jako podstawy państwa. Najnowsze kroki państwa mające na celu stymulację wskaźnika urodzeń ludności za pomocą kapitału macierzyńskiego. Ponadto rok 2008 został ogłoszony rokiem rodziny, a krajowe projekty programu prezydenckiego pokazują, jak rozwiązuje się te problemy w naszym kraju. Należy bardziej szczegółowo rozważyć takie ewolucyjne „łańcuchy”, jak stosunki plemienne i czynnik Aktywnie w nich zawarty los ludzki, a także procesy i mechanizmy wpływające na przywracanie więzi przodków między pokoleniami, analizują w tym kierunku pojęcia takie jak klan, rodzina, człowiek i jego los. Czym więc jest los? Jaki jest składnik ludzkiego losu? Jak historia rodziny i wydarzenia społeczne wpływają na los człowieka? Czy można wpłynąć na los lub go zmienić? Niestety, współczesna filozofia i psychologia poświęcają temu zagadnieniu niewiele uwagi. W psychologii rosyjskiej istniała silna tradycja ironicznego i lekceważącego podejścia do tego problemu. Takie podejście istnieje nadal, gdy temat ten jest uważany za przedmiot mitologii, ezoteryki, irracjonalnych systemów filozoficznych lub nauk mistycznych i duchowych, których rozum nie jest w stanie zrozumieć. Czy tak jest? Zgromadzona i istniejąca wiedza nauk psychologicznych zdaje się „zwracać” w stronę podstawowych problemów ludzkiej egzystencji. Pojawiające się badania i publikacje, nowe teorie i psychotechnologie psychoterapeutyczne oraz aktywne zainteresowanie ze strony kontyngentu zachodniego wskazują, że coraz więcej uwagi koncentruje się na tym temacie, ujawnia się „dialektyka losu” – jako ścisłe oddziaływanie obiektywnej predestynacji w postaci „kosmicznych”, biologicznych, społecznych komponentów. Oraz subiektywne podstawy „linii życia”, takie jak „korzenie” przodków, dziedzictwo przodków, przestrzeń życiowa, która odzwierciedla wyobrażenia danej osoby o wzajemnym wpływie teraźniejszości („tu i teraz”), czasu przeszłego i przyszłego zadaniem stojącym dziś przed profesjonalistami w dziedzinie zdrowia psychicznego (przez psychologów, psychoterapeutów, doradców rodzinnych, lekarzy) jest uzasadnienie podejścia, którego najważniejszym elementem jest zrozumienie, że nadchodzi nowa era jedności ludzkości, a człowiek w swojej świadomości staje się globalny, czyli nieodłączną częścią całej ludzkości, dlatego czas zrozumieć tę ideę i uczynić tę wiedzę zasadążycie Dziś w nauce i literaturze nie ma jednoznacznego wyobrażenia o takich pojęciach jak „los” i czy człowiek może zostać panem losu? Odpowiedzi na to pytanie próbowało odpowiedzieć wielu naszych poprzedników: Sokrates i Arystoteles, Cyceron i Machiavelli, Hegel i W. Szekspir, L. Tołstoj i F. Dostojewski. Ze strony psychologii naukowej dyskutowali na ten temat wielcy psychologowie, tacy jak Z. Freud, W. Frankl, E. Bern, K.G. Jung, B. Hellinger, G. Weber, V. De Goljac, A. Zondi, L. Wygotski, P. Blonsky, S. Rubinstein, A. Leontiev, I. Kohn, K. Abulkhanova-Slavskaya i inni „los” „wielowarstwowy i niejednoznaczny, mający wiele synonimów. Starożytni Grecy zdefiniowali to słowem „moira” - odpowiedzialny za życie i śmierć człowieka oraz determinujący jego los, los. A starożytny filozof Cyceron używa znanego synonimu „fortuna” na określenie przypadkowości, nieprzewidywalności zachodzących zdarzeń, w przeciwieństwie do pojęcia „fatum”, oznaczającego z góry determinację, nieuchronność tego, co się dzieje [10, s. 8- 11] W literaturze historycznej wyraża się opinia, że ​​rosyjskie słowo „los” kojarzy się z ideą wykonywania orzeczeń sądowych (wyroków), a także z praktyką redystrybucji majątku komunalnego (żniwa). , łupy wojskowe czy myśliwskie) zgodnie z zasługami każdego klanu (społeczności), a słowo „skała” (starosłowiańska „rzeka”) oznaczało wypowiedzenie ostatniej woli zgromadzenia gminy [6, s. 46]. Słownik Ożegowa ujawnia pojęcie „losu”: 1) jako przypadkowa kombinacja okoliczności niezależnych od woli człowieka, przebiegu wydarzeń życiowych; 2) udział, los; 3) historia istnienia kogoś, czegoś; 4) przyszłość, co się stanie, stanie się [Patrz: 4]. Można zatem wyróżnić trzy główne znaczenia: Przypadkowa kombinacja okoliczności zależna od „fortuny”, której nie można przewidzieć. Przebiegu zdarzeń życiowych, od których nie zależy na osobę, ale z góry określony, przewidywany, ruch ten musi koniecznie zostać spełniony, a zatem można przewidzieć przeznaczenie, udział, los osoby, czyli indywidualną i niepowtarzalną „linię życia”, która obejmuje cechy indywidualne jako charakter, styl życia, wartości systemowe, a także „chaos wypadków”, z góry ustalone i przewidywane zdarzenia i działania Zadajmy sobie teraz ważne pytanie: czy jest coś, co łączy te trzy znaczenia. Jeśli tak, to co? Oczywiście nikt nie zaprzeczy, że każdy ma swoją niepowtarzalną linię życia i nie można wątpić, że w życiu jest miejsce na przypadkowe okoliczności. Kolejnym pytaniem i główną wątpliwością jest to, że los istnieje jako rodzaj predestynacji, który w mniejszym lub większym stopniu determinuje życie człowieka, rezultaty jego działań, szczęśliwy i nieszczęśliwy pobyt na Ziemi. Z jednej strony „wiara w los” pomniejsza rolę samego człowieka w tym sensie, że on sam nie może wpływać na swój los, i dlatego przyczynia się do rozwoju pesymizmu, bierności, braku wiary we własne siły, fatalizmu i z góry ustalonych założeń. cele. Z drugiej jednak strony zbyt wiele faktów wskazuje, że los jest złożoną kombinacją niezbędnego „materiału”, jako swego rodzaju formacji idealnej i przypadkowej [3, s.129]. Jest to szczególna, „nadprzyrodzona” rzeczywistość obiektywna, porównywalna z rzeczywistością materialną, zlokalizowana z nią w tej samej przestrzeni życiowej. Jeśli tak jest, to indywidualny los człowieka jest specjalną formacją idealną, która naprawdę istnieje, „żyje” i ma swoją specyficzną logikę zmian i rozwoju? Po dokładnym przestudiowaniu istniejących teorii filozoficznych i psychologicznych na ten temat, możemy Można założyć, że losy człowieka ujawniają wyraźną trajektorię, na którą składają się pewne elementy. Pierwszym elementem są zewnętrzne obiektywne okoliczności, na przykład wszyscy jesteśmy cząstką Kosmosu i całkowicie podlegamy jego prawom. Ruch ciał niebieskich, promienie kosmiczne, burze magnetyczne, obrót Ziemi, poziom aktywności Słońca, zmiana pór roku, trzęsienia ziemi, erupcje wulkanówi wiele więcej, w istocie nie zależy od świadomej aktywności człowieka, ale ma znaczący wpływ na jego życie i zdrowie, na jego los. Drugim elementem są „wewnętrzne siły społeczne”, czyli natura człowieka na przeznaczenie wpływa „zbiorowa nieświadomość”, jako „zbiorowa dziedziczność mentalna” (w terminologii Carla Gustava Junga) [patrz: 10]. KG. Jung pisał o „nieświadomości zbiorowej” jako o skarbnicy dziedzictwa psychicznego i potencjalnych możliwości człowieka, dotyczy to zarówno czasów prehistorycznych, jak i historycznych; Należą do nich legendy, mity, baśnie, w których odnajdujemy podobne motywy całej ludzkości, a także zbiorowe normy, standardy, zasady, wartości i moralność. Trzecim składnikiem są „wewnętrzne mocne strony” lub „dziedzictwo plemienne” (D. Moreno, A. Zondi, B. Hellinger, A. Nekrasov), istnieją czynniki, które są dziedziczone, na przykład skłonności anatomiczne i fizjologiczne lub przesłanki zdolności, z punktu widzenia Z punktu widzenia nauk psychologicznych jest to interpretowane jako genotyp jednostki ludzkiej. Ale jest powód, aby mówić o ogólnej dziedziczności psychicznej. Tak więc szwajcarski psycholog A. Zondi, twórca nowej nauki „terapii przeznaczenia”, charakteryzuje „dziedziczność przodków” jako fakt, że w życiu człowieka przejawia się chęć realizacji roszczeń jego przodków. Osoba jest niejako „delegatem”, „powiernikiem” swoich rodziców, dziadków, babć, pradziadków i innych przodków i otrzymuje od nich „zadania” w postaci zadań rodzinnych, które znacząco wpływają na jego los [Zobacz: 1; 6; 9;10] „Dziedzictwo przodków” lub „nieświadomość przodków” może szczególnie wyraźnie objawiać się na tak ważnych etapach życia człowieka, jak wybór zawodu, wybór partnera rodzinnego, wybór miejsca zamieszkania i niektóre inne. Istnienie takiego pojęcia jak „honor rodzinny” ma również swoje podstawy; w czasach szlacheckich powszechne były walki i pojedynki, a nieco wcześniej zwyczaje „krwawej waśni”, za pomocą których traktowano honor przodków. broniony. Istnieje zatem „trójczynnikowa struktura” losu, czyli innymi słowy los człowieka opiera się na trójjedynej trajektorii, nazwijmy ją „trójcą”. Ponieważ dwa pierwsze czynniki zostały szczegółowo przeanalizowane przez różne środowiska specjalistów, do których należą: fizycy, astronomowie, geolodzy, biolodzy, fizjolodzy, antropolodzy, psychologowie, nauczyciele, filozofowie, socjolodzy i inni, to cechą charakterystyczną trzeciego czynnika jest „ dziedzictwo przodków” i w jakim stopniu z góry określone rodzajowe „życie i byt” wpływa na zachowanie człowieka i jego życie w ogóle, zostało mało zbadane. Jednocześnie błędem byłoby absolutyzować rolę tego mechanizmu jako „narzucającego” określony los. Współczesne poglądy z zakresu psychologii naukowej i praktycznej oraz psychoterapii to: teoria systemów rodzinnych M. Bowena, której główną ideą jest to, że na zachowanie człowieka wpływa proces transmisji międzypokoleniowej; podejście D. Papero, który postrzega człowieka jako duży i mały system, a więź emocjonalna jest wytworem istnienia niezliczonych pokoleń, łączy każde pokolenie ze swoją przeszłością i jednocześnie wpływa na przyszłość; teoria kontekstualna I. Buzormeni-Nagy (idea „niewidzialnych powiązań” między członkami rodziny oraz zasada „dawania i brania”: gdy osoba jednocześnie próbuje wdrożyć w swoim życiu dwa trudno kompatybilne lub całkowicie wzajemnie wykluczające się przesłania- instrukcje od znaczących przodków); Koncepcja delegacji Stirlina (przekazanie przez przodków potomkowi o rosnących uprawnieniach, powierzanie misji w miarę dorastania); metoda systemowej konstelacji rodziny według B. Hellingera i jego współpracownika G. Webera, która analizuje jeden z ważnych elementów „teorii pola rodzinnego”; A. A. Schutzenberger i jej transgeneracyjna psychogenealogiczna terapia konceptualna określana jest mianem „syndromu przodka”, gdy każdy z nas jest ogniwem w łańcuchu pokoleń i czasami, ku własnemu zdziwieniu, musimy „spłacić długi” swoich przodków .Ten rodzaj „niewidzialnego oddania rodzinie” popycha nas do nieświadomego powtarzania przyjemnych sytuacji lub smutnych wydarzeń; A. Zondi i jego koncepcja „terapii przeznaczeń” wskazuje na „okres obrotowy życia”, w którym każdy człowiek stara się uwolnić od „narzuconego” losu; V. de Goljac bada dynamikę kształtowania się osoby jako podmiotu w interakcji z jej historią, genealogią i procesami przekazu międzypokoleniowego; A. Varga opisuje cykle życiowe, które badają życie systemu rodzinnego, który podlega dwóm prawom: prawu homeostazy i prawu rozwoju; praktyczne badania A. Niekrasowa w zakresie relacji klanu, rodziny i człowieka [Patrz: 1; 2; 5; 6; 8; 9; 10; 11] i inne. Wszyscy w ten czy inny sposób analizują problem rodzaju ludzkiego w różnych przestrzeniach czasowych, związek między scenariuszem życia konkretnej osoby a rodziną rodzicielską, „wzorce” i „przypadki” losu. I oczywiście psychodrama D. Moreno, Wiktomologia doktora D. Teutscha, rzeźba rodzinna V. Satira, analiza transakcyjna E. Berna, badania amerykańskiego psychologa G. Allporta, które wyraźnie pokazują relacji, wywarł ogromny wpływ na poprzedzającą te metody psychodramę, godzenie dwóch tendencji w kształtowaniu osobowości – gatunkowej i właściwie osobistej, jego zdaniem „jedna robi z niego lustro, druga oświetla światło indywidualności. niego” [10, s. 50]. Szczególnie jednak chciałbym zwrócić uwagę na dwie koncepcje z systemowej teorii rodziny M. Bowena: 1) proces przekazywania przez pokolenia oraz 2) separację. To właśnie jego teoria teoretyczna stała się podstawą do badania wpływu represji stalinowskich końca lat 30. na życie trzypokoleniowych rodzin w Rosji. Proces translacji determinuje funkcjonowanie (przez funkcjonowanie rodziny rozumiemy: jej osiągnięcia, podstawowe problemy emocjonalne, zdrowie, pracę, relacje) zarówno jednostek, jak i rodzin na przestrzeni kilku pokoleń, a zróżnicowanie w funkcjonowaniu członków rodziny zwykle nie różni się zbytnio od siebie. dużo [6, s. 308]. Proces separacji opisuje się jako stopień kontaktu emocjonalnego i straty pomiędzy członkami rodziny na przestrzeni pokoleń i dotyczy to zarówno pokoleń pionowych, jak i poziomych (w obrębie tego samego pokolenia). Do separacji może dojść na skutek wydarzeń zewnętrznych lub wewnętrznych procesów emocjonalnych w rodzinie. Intensywne wycofanie emocjonalne wiąże się z poważnymi problemami psychologicznymi, społecznymi i fizjologicznymi. Innymi słowy, zakłada się, że zachowanie i przekazywanie poczucia więzi, tożsamości rodzinnej i wartości rodzinnych przez trzy pokolenia może wspierać życie rodziny w późniejszych warunkach stresowych i kryzysowych, a tym samym stworzyć fundament siły dla państwa. Doszliśmy zatem do tak ważnego zrozumienia, że ​​„dziedzictwo plemienne” jest brakującym ogniwem w łańcuchu ewolucji rodziny w naszym kraju, a raczej linia rodzinna odgrywa ważną rolę nie tylko w przywracaniu więzi międzypokoleniowych, ale także w losach człowieka. Co zatem oznacza pojęcie „rodzaju” w ludzkim przeznaczeniu? Przejdźmy do historii. Według kronik słowo „klan” ma szerokie pojęcie. Oznacza narodziny, plemię, plemię, krew, rasę, pokrewieństwo, pokrewieństwo i w niektórych badaniach jest interpretowane jako rodzina. W ten sposób rodzina stanowi korzeń każdego klanu, a następnie rośnie jak „drzewo genealogiczne”. Stając się takim drzewem, rodzina otrzymuje nazwę „klan”, często mając indywidualne „imię” (nazwisko), staje się związkiem, wspólnotą wielu rodzin powiązanych ze sobą, a później tworzy klany, społeczeństwo, państwo słowo „klan” w języku rosyjskim znajduje odzwierciedlenie w wielu współczesnych słowach: „ojczyzna”, „ludzie”, „znamię”, „natura”, „poród”, „wiosna”, „żniwa”, „krewni”, „rodzimy” , „rodzice”. Oznacza płeć biologiczną, rodzaj gramatyczny, społeczeństwo, różnorodność, człowieczeństwo i rodzinę [patrz: 8]. Na Rusi nastąpiło przesunięcie w stronę przesadnego znaczenia klanu i matki jako założycielki klanu. Nie bez powodu ludzie istniejąulubione postulaty, takie jak „Ojczyzna”, „Nasza Matka Rosja”, „Wielka Ruś to urodzajny spichlerz”, co znajduje odzwierciedlenie we wszystkich rosyjskich baśniach. W ten sposób kobieta stała się nieformalną przywódczynią klanu, ale klan nie jest tożsamy ​​z patriarchatem. W swoich legendach naród rosyjski zachował pamięć o pierwszych „budowniczych” rodziny, trzech braciach, czyli Trojanie. Następnie zostało to wyrażone w Trójcy Bożej, w Trójcy. Nie bez powodu święto Trójcy Świętej jest tak czczone na Rusi. W kulturze zachodnioeuropejskiej społeczeństwo budowało się wokół rodziny, na Rusi – wokół klanu. W Europie najważniejsze są wartości rodzinne, na Rusi – wartości przodków. W tym systemie wartości najważniejszy jest klan, społeczność, a sama osoba zajmuje najniższy poziom. Dlatego łatwo akceptowano różne wydarzenia po 1917 r., ale eksperyment mający na celu ustalenie jednorodności społecznej nie powiódł się i zadał poważny cios klanowi i rodzinie w kolejnym sowieckim okresie rozwoju. Ale związki pokrewne są wyjątkowo odporne na wszelkie kataklizmy. Cywilizacje są tworzone nie przez klasy, ale przez plemienne społeczności ludzi. W relacjach plemiennych kultywuje się wiele wartości i cech: miłość i szacunek dla ludzi różnych pokoleń, tolerancja, troska, oddanie „ziemi”. Jednocześnie każdy klan ma symptomatyczne okoliczności w postaci pewnego poziomu „lęku” [6, s. 305 -306], który definiuje się jako podstawowy lub stały, tworzący określone poziomy relacji i strategii behawioralnych. Im wyższy poziom chronicznego lęku w rodzinie, tym mniejsze możliwości i możliwości, aby każdy członek kolejnego pokolenia był niezależną, dojrzałą osobą. Ze względu na swój dynamiczny charakter, wykryte objawy mogą zmieniać się z pokolenia na pokolenie, ale ogólny poziom funkcjonowania będzie w przybliżeniu taki sam w każdym pokoleniu. A kiedy linia rodzinna podlega chronicznemu i długotrwałemu „lękowi”, zaczyna tracić kontakt ze swoimi intelektualnie ustalonymi zasadami (wartościami, osiągnięciami, różnymi zdolnościami) i coraz częściej ucieka się do rozwiązań emocjonalnych, aby zmniejszyć bieżący niepokój. Efektem są objawy i regresje w postaci poważnych chorób, problemów społecznych, trudności osobistych, co po raz kolejny świadczy o stabilności międzypokoleniowych więzi rodzinnych. Zatem przywracanie więzi międzypokoleniowych to przede wszystkim przywracanie liczby otwartych „plemiona i gałęzie” „miły, ale jakościowy, to znaczy głębokość zrozumienia życia poprzednich pokoleń, zrozumienia zadań i prawdziwego znaczenia rodziny, zrozumienia, jakie tradycje przeszłości uniemożliwiały przejawienie się w tym, co najlepsze W związku z tym bez przeprowadzenia pracy nad identyfikacją cech funkcjonalnych i faktów historycznych odnoszących się do losów poprzednich pokoleń i własnego życia, we współczesnej psychologii praktycznej trudno jest osiągnąć równowagę emocjonalną i bardziej całościowe poczucie siebie istnieje wiele metod i technik radzenia sobie ze stresem, planowania własnego czasu i szkolenia umiejętności. Ale żadna z tych metod nie uczyni człowieka holistycznym i dojrzałym. Aby to zrobić, musisz wiedzieć, jakie procesy emocjonalne miały miejsce w przeszłości. Informacje takie są trudne do uzyskania i obarczone dużym subiektywizmem. Dlatego należy wziąć pod uwagę nie tylko prawdziwe wydarzenia, ale także uczucia, reakcje emocjonalne na stany, które pojawiają się w rodzinie przed i po tym czy innym wydarzeniu. Znajomość struktury i historii klanu rodzinnego musi być uzupełniona zrozumieniem roli i miejsca każdego członka. Zanurzenie się w głąb siebie przyczynia się nie tylko do samorozwoju, ale także do wzmocnienia holistycznej, zrównoważonej emocjonalnie osobowości. Zaangażowanie pracy na rzecz przywracania więzi emocjonalnych między pokoleniami należy rozpocząć od kierunku przywracania relacji emocjonalnych z rodzicami (z ojcem i matką), z budowaniem równowagi „właściwych” wartości (najpierw Ja i mój partner, potem dzieci, a na końcu rodzice) i „energii” (aby mieć równestosunku do ojca i matki), przywrócenie relacji z bliskimi (nawiązanie kontaktu z tą gałęzią rodziny, z którą z różnych powodów nie miałeś wcześniej styczności) i wreszcie zdystansowanie się od klanu (nie oznacza to zapomnij o swoim klanie i oderwij się od przywiązań, fuzji i obowiązków wobec niego, czyli stań się osobą niezależną i dojrzałą, weź odpowiedzialność za siebie i swoje życie, a osoba dojrzała z kolei nie będzie dążyć do upodabniania się ani kontrastowania ze sobą z bliskimi). Znaczenie procesów emocjonalnych zachodzących w linii rodzinnej na przestrzeni kilku pokoleń. Takim procesom nie łatwo się oprzeć. Żadne sztywne zasady dotyczące konkretnych strategii zachowania nie zagwarantują sukcesu, jeśli nie będzie odpowiedniego poziomu szacunku i akceptacji tego, co wydarzyło się w rodzinie. Podsumujmy. Los człowieka opiera się na trójjedynej podstawie, której częścią jest „dziedzictwo plemienne”, co oznacza, że ​​rodowód rodzinny ma na nas ogromny wpływ. Wracając do pierwotnego pytania, czy człowiek może zmienić swoje przeznaczenie? Tak, ale przywrócenie powiązań międzypokoleniowych będzie wymagało ogromnego nakładu pracy. Bazując na wynikach statystycznego opracowania badania wpływu represji stalinowskich końca lat 30. na życie trzech pokoleń rodzin w Rosji. zidentyfikowano główne zmienne utrzymania więzi międzypokoleniowych: na pierwszym miejscu okazało się dziedziczenie wartości moralnych i idealnych, na drugim miejscu znalazło się poczucie wsparcia ze strony korzeni rodzinnych, a dopiero na trzecim miejscu znalazły się problemy psychologiczne, takie jak stany lękowe , strach, nieufność i szkody materialne. Jednocześnie odkryto, że nagromadzone doświadczenia rodu rodzinnego mogą pozytywnie wpłynąć na rozwój osobowości, co było najbardziej widoczne, gdy osobiste wzorce zachowań nagromadzone w pokoleniach dziadków i rodziców zostały przekazane ich wnukom wkraczamy w nową erę trzeciego tysiąclecia, zadaniem każdego jest wejście w nowej roli, czyli stanie się osobą dojrzałą. Klan rodzinny staje się głównym źródłem utrzymania stabilności osobistej, źródłem stabilności tradycji duchowych i kulturowych, stabilności bytu w społeczeństwie i wskazówką życia w sytuacji kryzysowej współczesnej Rosji. Literatura: Weber G. Kryzysy miłości: Psychoterapia systemowa przez Berta Hellingera. - M.: Wydawnictwo Instytutu Psychoterapii, 2002. - 304 s. De Golzhak V. Historia jako dziedzictwo: romans rodzinny i trajektoria społeczna / Tłum. z francuskiego I. K. Masalkowa. -M .: Wydawnictwo Instytutu Psychoterapii, 2003. - 233 s. Ilyenkov E.V. Problem ideału // Zagadnienia filozofii. 1979. nr 6., s. 129. Ożegow, S.I. Słownik języka rosyjskiego: ok. 57 000 słów / wyd. N.Yu. Szwedowa. – wyd. 16, wyd. / SI Ożegow. – M.: Rus. lang., 1984. – 797 s. Petrushin S.V. Miłość i inne relacje międzyludzkie. wyd. 3. rewizja – St. Petersburg: Rech, 2007. – 144 s. Teoria systemów rodzinnych Murraya Bowena: Podstawowe pojęcia, metody i praktyka kliniczna. wydanie 2. Stereotyp. – M.: „Cogito-Center”, 2008. – 496 s. (Nowoczesna psychoterapia). Mayorov G.G. Uwaga do traktatów filozoficznych Cycerona. Traktaty filozoficzne. M.: Nauka, 1985., s. 46. Niekrasow A. Rod. Rodzina. Man./ A. Niekrasow. – M.: Amrita-Rus, 2008. – 224 s. Hellinger B. Porządki miłości: Rozwiązywanie konfliktów i sprzeczności systemowo-rodzinnych. - M.: Wydawnictwo Instytutu Psychoterapii, 2003. - 400 s.10. Chudnovsky V.E. Sens życia i przeznaczenie. – M.: Wydawnictwo „Os-89”, 1997 – 208 s.11. Schutzenberger A. Zespół przodka. Powiązania międzypokoleniowe, tajemnice rodzinne, syndrom rocznicowy, transmisja traumy i praktyczne wykorzystanie genosocjogramu. - M.: Wydawnictwo Instytutu Psychoterapii, 2001. - 240 s. Artykuł L.V. Zimina została zrealizowana w ramach projektu naukowo-badawczego Europejskiej Akademii Nauk Przyrodniczych „Odrodzenie rodziny poprzez przywrócenie utraconych więzi międzypokoleniowych” i opublikowana w międzynarodowym czasopiśmie naukowym „Bulletin of the Academy of Natural Sciences” t. 1, nr 1 1, 2009. Przedruk i reprodukcja artykułów i innych materiałów z.